Z jednej strony w ciut gęstszym lesie mamy wyraźnie rosnący na pniach gęściej po północnej stronie mech, metody z zegarkiem i słońcem a w nocy gwiazdy, z drugiej odbiorniki GPS i podobnych systemów jednak kompasy i busole są tu nadal "złotym środkiem" pod względem prostoty obsługi, precyzji i uniezależnienia od sieci czy baterii.
Tak teraz jak w razie GWWW.
Widziałem też artykuły jakoby nadużywanie GPS zmniejszało aktywność obszarów mózgu odpowiedzialnych za orientacje w terenie.
Ale do rzeczy
Kompas to igła magnetyczna w pudełku umożliwiającym jej łatwy obrót.
Pierwotnie pływała w wypełnionym wodą naczyniu.
Busola jest późniejszym wynalazkiem, kompasem który uzupełniono o podziałkę z kierunkami świata a igła częściej jest zamontowana na umożliwiającym obrót trzpieniu jak unosi się w płynie.
W 1902 roku Jan Bezard pochodzący z Przyborowa w Galicji zaprezentował model busoli gdzie obudowa została uzupełniona o muszkę i szczerbinę ułatwiające ustalenie azymutu marszu na jakiś punkt terenowy.
Dzisiaj w potocznym języku właśnie takie modele funkcjonują jako busola kiedy prostsze bez "celownika" jako kompasy.
Proste kompasy guzikowe najczęściej mają bardzo proste podziałki z zaznaczonymi głównymi kierunkami świata jak północ (N jako skrót od eng. "North"), południe (S), wschód (E) i zachód (W).
Czasem kierunki pośrednie, skos pomiędzy północą a zachodem to północny zachód, między np południe a zachodem południowy zachód itd.
O pośrednich pomiędzy głównym kierunkiem świata a skosem jak np północny północny zachód słyszy się rzadziej.
Wyparł to prostszy i dokładniejszy system azymutów.
Czym jest azymut?
Jest to kąt zawarty między północą a kierunkiem naszego marszu lub po prostu tym w który patrzymy.
Dla uniknięcia nieporozumień przyjęto mierzyć go zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Więc maszerując na południe nasz azymut to 180 stopni a dokładnie na zachód 270 stopni.
Północny zachód jest azymutem 315 stopni a nieszczęsny północny północny zachód 337,5 stopnia itd.
Oczywiście życie było by za proste gdyby istniał tylko jeden system.
Można spotkać busole z podziałką do 60 co jest skrótem od 60-00.
Dochodzimy tu do systemu tysięcznych używanego np w armiach dawnego Układu Warszawskiego.
Tysięczna to
"Odcinek jednego metra widziany z odległości jednego kilometra".
W przybliżeniu 6000 takich odcinków to pełny obwód koła obstawiający nam pełne 360 stopni.
Dla liczenia azymutu
15 00 odpowiada 90 stopniom więc wschodowi
30 00 to 180 stopni więc południe
45 00 to 270 stopni i azymut dokładnie zachodni.
60 00 lub w skrócie 60 to 360/0 stopni czyli dokładnie północ.
Na niektórych busolach widać też skalę do 64, to anglosaski odpowiednik radzieckich tysięcznych gdzie 32 to południe itd.
Jeden stopień to ok 16.6 tysięcznych więc można przyjąć w zaokrągleniu że "odcinek 17 metrów widziany z odległości kilometra".
Kąty dzielą się dalej na minuty itd więc geneza prostszych systemów na potrzeby armii "doby analogowej" staje się zrozumiała.
Ogień z moździerza łatwiej korygować w tysięcznych jak w minutach kątowych.
Wróćmy jednak do naszych kompasów.
Często używa się ich do prostego sprawdzania kierunku marszu.
Czy po prostu nie kręcimy się w kółko.
Człowiek ma taką ciekawą właściwość że pozbawiony punktów orientacyjnych w marszu zaczyna zataczać koło i trafia na swoje własne ślady po przejściu kilku kilometrów.
Jedni tłumaczą to asymetrią kończyn dolnych, słyszałem też wersje że to przystosowanie ewolucyjne dzięki któremu dzieci i słabiej ogarnięci w terenie członkowie plemienia nie oddalali się zbytnio od obozowiska.
W czasach pierwotnych jedynymi punktami odniesienia były brzegi zbiorników wodnych, rzek lub widoczne w oddali wzniesienia terenu a nawigacja według ruchu ciał niebieskich stanowiła "wiedzę tajemną" doświadczonych myśliwych.
Zgodnie ze "szkołą" zamiast ciągle się gapić w otwartą busole powinno wyznaczać się jakiś charakterystyczny punkt terenowy na interesującym nas azymucie.
Lusterko umocowane po wewnętrznej stronie klapki służy jednoczesnemu kontrolowaniu wskazań igły, są modele z unoszoną szczerbinką wyposarzoną w soczewkę pozwalającą złapać jej obraz ale ogólna zasada jest podobna.
Dobranie kątów tak by busola była wypoziomowana a my mieliśmy obraz tak na punkt terenowy jak i jego azymut.
Kierujemy się wtedy do widocznego punktu orientacyjnego.
Po dotarciu próbujemy znaleźć następny, itd do dotarcia do interesującego nas miejsca, drogi, miejscowości itd.
Prawdziwe niuanse pojawiają się gdy pracujemy jednocześnie z mapą chcąc znaleźć swoje położenie a następnie wyznaczyć trasę do mniejszego, punktowego celu.
Zaczynamy od zorientowania mapy z wskazaniami kompasu.
Kładziemy ją w tym celu "północą", górną krawędzią w kierunku północnym wskazywanym przez kompas.
Tu pojawia się pierwsza trudność.
Zboczenie magnetyczne.
Zboczenia mają to do siebie że komplikują życie.
Tu na szczęście kwestia tylko groźnie brzmi.
Północ geograficzna nie pokrywa się z wędrującą magnetyczną.
Do tego linie ziemskiego pola magnetycznego ciut równie przebiegają w różnych rejonach świata.
Zmienia się ono w czasie itd...
Dla Polski Roku Pańskiego 2022 jest to ok 5 stopni deklinacji wschodniej.
Czyli tyle odchyla nam igłę w tym kierunku.
Możemy to łatwo sprawdzić porównując wskazania busoli z położeniem gwiazdy polarnej w nocy.
Wielu w ogóle nie zawraca sobie głowy zboczeniem magnetycznym w warunkach Polski.
Nie mamy większej dziczy a błąd naszego pomiaru może być większy.
Z drugiej strony już maszerując na azymut 10 km według północy magnetycznej zbaczamy ok 850 metrów na wschód od punktu docelowego wyznaczonego na mapie zorientowanej według północy geograficznej.
W górach czy innym ciężkim terenie po zmroku i w ciężkich warunkach pogodowych taka pomyłka może kosztować życie.
Deszcz, śnieg czy mgła sprawią że nie zauważymy zbawczych świateł schroniska...
Inna kwestia, podstawowa to w czasie zbierania pomiaru trzymanie busoli z 50 centymetrów od metalowych części ekwipunku.
Z 5-10 metrów od pojazdów, linii kolejowych, czy trakcji energetycznych mogących zaburzyć nam odczyt.
Dobór kompasu.
Wypowiem się o posiadanych.
Od lewej prosty guzikowy.
Sprzedawane za kilka złotych lub w różnych "zestawach przetrwania".
Najmniej dokładne ale pomocne w utrzymaniu kierunku na "chłopski rozum".
Dalej prosta busolka "no name" najpewniej produkcji ChRL.
Jedyny napis na obudowie to "ENGINEER DIRECTIONAL COMPASS"
Służy mi już ponad 15 lat choć od ok 6 raczej jako zapas wożony w aucie.
Aluminiowa obudowa nieźle zniosła próbę czasu i warunków.
Poległa jedynie żyłka pełniąca rolę muszki ale nadal można używać jej wycięcia z akceptowalną dokładnością.
Poza skalą w kątach jest druga w "jankeskich tysięcznych".
Kupiona na bazarku, po dziś dzień idzie spotkać bardzo podobne w takich miejscach czy ofercie sklepów internetowych.
Kolejny jest mój obecny typ.
Busola armii NRD.
Solidny czarny bakelit, czytelne oznaczenia pokryte fosforyzującą farbą, podziałka w kątach.
Linijka na lewej krawędzi obudowy ułatwia prace z mapą a konkretnie określanie odległości na bazie skali.
Obecnie kosztują ok 70-100 pln co jest bardzo dobrze ulokowanymi pieniędzmi.
DDR nie istnieje już ponad 30 lat ale busolki z nadwyżki jej armii nadal wiernie służą amatorom biegów na orientacje, ambitniejszym myśliwym i łazikom.
Na końcu co nie znaczy że najmniej ważna, legendarna polska busola AK w wersji wyskalowanej w stopniach.
Solidna, metalowa konstrukcja, bardzo schludne wykonanie cieszące estetę czy miłośnika sprzętu sprzed "ery plastiku".
Linijkę i podświetlenie oznaczeń wyrób Śląskich Zakładów Mechaniczno-Optyczne OPTA i ten z Freiberger Prazisionsmechanik mają podobne, polska busolka ma jednak jeszcze dwa bajerki.
Blokadę igły i schludny skórzany pokrowiec.
Ceny są ciut wyższe jak za wyrób z dawnej NRD który moim zdaniem jest równie funkcjonalny więc grają tu jedynie kwestie estetyczne czy chęć używania sprzętu produkcji Polskiej.
Artykuł mówiący czemu lepiej nie polegać jedynie na GPS nawet w "dobrych czasach"
https://www.medme.pl/cogninet/artykuly/ ... 67589.html
Jakiś tydzień z tym wpisem, zwracam honor. 
Ale ja się nie kłócę, jak ktoś inaczej interpretuje, ok. Wolna wola.
Ale zwał jak zwał, ludzie nieraz kłucą się o takie pierdy zamiast podejść do tematu praktycznie.