Tatarak zwyczajny (Acorus calamus L.)

[1411]

Tatarak przyszedł do nas i do Europy generalnie dzięki Tatarom. Nazwa nie jest przypadkowa. Tatarskie hordy dodawały kawałki korzeni tataraku do wody w bukłakach, aby zachować jej dłuższą świeżość. Woda z tym dodatkiem nabiera aromatycznego posmaku i pachnie podobnie jak samo kłącze (umyte z mułu). Nie opiszę, trzeba sprawdzić samemu. Dla mnie to jeden z bardziej aromatycznych i wspaniałych zapachów, jakie miałem okazje wąchać. Ze względu na długie dystanse, jakie przebywali Tatarzy, bukłaki plus temperatura otoczenia sprawiały że woda kisła. Tatarak jest między innymi pierwotniakobójczy, zatem faktycznie kawałek jego kłącza dłużej utrzymywał wodę świeżą. Potwierdzenie będzie klasycznie, w słowach dr Różańskiego. Spróbujcie kiedyś. Poznacie tatarak po liściach, które często się karbują, jak na zdjęciach poniżej widać. Ta "szyszka" to kwiatostan tataraku. Roślinę można pomylić z pałką wodną, ale jej liście nie karbują się i z kosaćcem, ale ten kwitnie na żółto jak irys.

Tatarak.jpg

Tatarak kłącza i kwiat.jpg

Tatarak kłącze.jpg

https://rozanski.li/131/tatarak-acorus-calamus/

Tatarak dostarcza cennego surowca leczniczego – kłącze – Rhizoma calami. Kłącze tataraku występowało w starych lekospisach polskich pod nazwami Rhizoma calami aromatici, radix acori calami, kłąb tatarakowy, tatarski korzeń, kalmus. W starych źródłach literaturowych z XIX wieku czytamy: „pochodzi z Azji, w Europie został zaprowadzony dopiero w 16-tem stuleciu i to z Tatarji, od czego też pochodzi polska nazwa „tatarak”…” W oficjalnej medycynie polecano tatarak doustnie i zewnętrznie. Wewnętrznie podawano w naparze sporządzonym z 5-15 g na 180 ml wrzącej wody. Napar Infusum Calami działa uspokajająco, przeciwfermentacyjnie, przeciwgnilnie, przeciwwzdęciowo, rozkurczowo, wiatropędnie, pobudzająco na trawienie i wchłanianie składników pokarmowych, przeciwbólowo, moczopędnie i przeciwobrzękowo. Wierzono, że napar tatarakowy wypędza pasożyty i kamienie moczowe, zapobiega kamicy moczowej, pędzi żółć, przeciwdziała zaparciom i zaburzeniom trawienia.

Doświadczalnie na zwierzętach i ludziach potwierdziłem wpływ uspokajający, rozkurczający, nasenny i trawienny wyciągów z tataraku. Tatarak jako środek uspokajający jest silniejszy od melisy, wrzosu, kava-kava, lawendy waleriany i pasiflory, dorównuje siłą działania chmielowi, czystej lupulinie, żmijowcowi i arcydzięglowi. W dużych dawkach hamuje rozwój pasożytów przewodu pokarmowego, a po zastosowaniu w formie wyciągów alkoholowych i olejku tatarakowego zabija pasożyty zewnętrzne. Wyciągi z tataraku są silnymi antyseptykami. Działają przeciwwirusowo (olejek, nalewka), przeciwgrzybiczo, antybakteryjnie i pierwotniakobójczo. Lekki napar tatarakowy zastosowany na oczy i skórę hamuje stan zapalny i obrzęk, ściąga ropę, usprawnia krążenie krwi. Likwiduje worki i cienie pod oczami.

Mocny napar może posłużyć do płukania włosów z łupieżem, wypadających, z brakiem połysku i elastyczności.Napar dobrze odświeża i odkaża jamę ustną i gardło (płukanki) w razie nieprzyjemnego zapachu z ust i stanu zapalnego. nalewką można pędzlować zajady, bolesne wrzody w jamie ustnej i dziąsła przy zapaleniu.

Nalewka (10-15 ml) i napar tatarakowy w ilości 150 ml zażyte jednorazowo działają przeciwbólowo.

Napar z kłączy tataraku można sporządzić zalewając 2 łyżki surowca 2 szklankami wrzącej wody; przykryć, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 200 ml jako środek uspokajający i pobudzający przemianę materii oraz regulujący trawienie. 100 ml 4 razy dziennie przy nieżycie układu oddechowego, obrzękach, kaszlu, przeziębieniu i chorobach zakaźnych (grypa, angina, odra, ospa). Profilaktycznie jako środek przeciwpasożytniczy 200 ml rano na czczo, najlepiej w połączeniu z kwiatem lub zielem wrotyczu (100 ml naparu z wrotyczu+100 ml naparu z tataraku), np. w czasie przebywania w krajach, w których panuje duże ryzyko zakażenia pasożytami, np. Indie, Egipt. Olejek tatarakowy można zażywać doustnie w dawce 5 kropli 2 razy dziennie, ponadto do smarowania skóry jako środek antyseptyczny, przeciwreumatyczny, przeciwartretyczny, rozgrzewający i przeciwpasożytniczy (zapobieganie chorobom pasożytniczym skórnym).

Nalewka tatarakowa – Tinctura Calami: 100 g kłączy rozdrobnionych suchych lub świeżych zalać 300 ml alkoholu 30-50%, odstawić na 14 dni, przefiltrować. Zażywać doustnie w dawce 10-15 ml 1-2 razy dziennie w 100 ml wody, ponadto do pędzlowania błon śluzowych, płukania jamy ustnej i gardła (roztwór z 1 łyżki na szklankę wody). W stanie nierozcieńczonym do wcierania we włosy, po umyciu jako preparat antyseptyczny, przeciwzapalny i wzmacniający strukturę włosów.

Kuracja tatarakiem powinna trwać 2-3 tygodnie. Stosować nie częściej niż 2 razy na kwartał, czyli do 8 kuracji w roku, optymalnie i bezpiecznie 4-6 kuracji w roku.

Dawniej łączono tatarak z walerianą i cynkiem lub z walerianianem cynku (kozłkan cynkowy – Zincum valerianicum) w preparatach przeciwpadaczkowych i antineuralgicznych.

Smak i zapach tataraku jest silny i specyficzny, korzenno-gorzki. Szybko jednak można się do niego przyzwyczaić i go polubić.

Kłącze tataraku i olejek tatarakowy można kupić w sklepach zielarskich i dobrych aptekach. Kłącze zawiera 2-4% olejku eterycznego bogatego w kamfen, mircen, p-cymen i eugenol. Surowiec zasobny jest w seskwiterpeny (akoron, izoakoron), fenoloetery (azaron), eter metylowy eugenolu; garbniki.



Wg opisu Hildegardy tatarak jest afrodyzjakiem. Usuwa bladość skóry,
pobudza trawienie, wzmacnia żołądek, leczy reumatyzm i artretyzm. Hildegarda zalecała tatarak w leczeniu schorzeń śledziony, układu moczowego i wątroby. Tatarak usuwa zaflegmienie układu oddechowego. Wzmacnia włosy.

Edit: warto podkreślić, w sytuacji surwiwalowej, kawałek wypłukanego kłącza, znacząco poprawi smak naszej wody i uchroni ją przed zakwitem.